Orman Yangınına Sebebiyet Vermenin Cezai Sonuçları: Türk Ceza Kanunu ve 6831 Sayılı Orman Kanunu Hükümleri
Türkiye, orman varlığı açısından kritik bir konumda bulunmakta olup, bu hassasiyet yasal düzenlemelere de yansımıştır. Türk Ceza Kanunu (TCK) ve özellikle 6831 sayılı Orman Kanunu, orman yangınlarına neden olan fiillere karşı ağır yaptırımlar öngörmektedir. Ormanların ekolojik denge, biyoçeşitlilik ve ekonomik katkıları göz önüne alındığında, bu tür suçlara yönelik caydırıcı cezalar büyük önem taşımaktadır.
TCK ve Orman Yangınları ile İlgili Genel Hükümler
Orman yangınlarına doğrudan ilişkin temel düzenlemeler 6831 sayılı Orman Kanunu’nda yer alsa da, TCK’da yer alan bazı genel hükümler de belirli durumlarda uygulama alanı bulabilir. Ancak, özel kanun niteliğindeki 6831 sayılı Orman Kanunu hükümleri, orman yangınları söz konusu olduğunda TCK’daki genel hükümlere göre öncelikli olarak uygulanır.
TCK Madde 177: Genel Güvenliğin Kasten Tehlikeye Sokulması
TCK Madde 177, yangın çıkarma fiilini genel bir tehlike suçu olarak düzenler. Ormanlık alanda çıkan yangınlar bu madde kapsamında değerlendirilebilir, ancak genellikle özel kanun hükümleri önceliklidir.
“MADDE 177 – Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması
(1) Yangın, sel, deprem, çığ veya heyelan gibi afetlere neden olan fiilleri işleyen kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Fiil, taksirle işlenmiş ise, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.”
Bu madde, orman yangınlarının genel güvenlik üzerinde yarattığı tehlikeyi ele alsa da, orman yakma suçu için 6831 sayılı Orman Kanunu’nda çok daha spesifik ve ağır düzenlemeler bulunmaktadır. Bu nedenle, bir orman yangını söz konusu olduğunda öncelik daima Orman Kanunu’nun ilgili maddelerinde olacaktır.
TCK Madde 181: Çevrenin Kasten Kirletilmesi
Bir orman yangınının çevreye verdiği büyük ve kalıcı zararlar göz önüne alındığında, TCK Madde 181 de potansiyel olarak akla gelebilir.
“MADDE 181 – Çevrenin kasten kirletilmesi
(1) Çevreyi kasten kirleten kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Kasten işlenen fiil sonucunda insan veya çevre sağlığı açısından telafisi mümkün olmayan bir zarar meydana gelmişse, yukarıdaki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.”
Ancak yine belirtmek gerekir ki, orman yangınları için 6831 sayılı Orman Kanunu’nda daha özel ve ağır hükümler mevcuttur. Bu madde, daha çok atık yönetimi veya kimyasal kirlilik gibi durumları hedef almaktadır.
6831 Sayılı Orman Kanunu: Orman Yangınlarına İlişkin Özel ve Ağır Hükümler
Orman yangınlarına ilişkin asıl ve en ağır cezai müeyyideler, 6831 sayılı Orman Kanunu‘nda yer almaktadır. Bu Kanun, ormanları yakma, yakmaya teşebbüs etme ve yangına sebebiyet verme fiillerini özel olarak düzenler.
Orman Kanunu Madde 110: Orman Yakma Suçu ve Cezaları
6831 sayılı Orman Kanunu’nun 110. maddesi, orman yakma suçunu ve buna ilişkin cezaları detaylı olarak düzenler. Bu madde, farklı kasıt derecelerine ve sonuçlara göre cezaları belirler:
“MADDE 110 – A) Yangın çıkarmak kasdıyla ormanı yakan veya yakmaya teşebbüs edenler on yıldan aşağı olmamak üzere hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Yangın sonucu dört hektardan fazla saha yandığı takdirde verilecek hapis cezası iki katına çıkarılır. Yangının, yerleşim yerlerine, can ve mal güvenliğine tehlike yaratması, ekolojik dengeyi bozması veya bir kamu hizmetinin aksamasına neden olması halinde verilecek cezalar bir kat artırılır.
B) Kasten orman yakan veya yakmaya teşebbüs edenlerin bu fiillerini işlerken, terör amacıyla hareket ettikleri takdirde, verilecek hapis cezası onbeş yıldan az olmamak üzere müebbet hapis cezasıdır. Bu durumda ayrıca yirmibin günden az olmamak üzere adlî para cezasına hükmolunur.
C) Birinci fıkrada yazılı fiillerin taksirle işlenmesi halinde ise, iki yıldan yedi yıla kadar hapis ve elli günden beşyüz güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Yangın sonucu dört hektardan fazla saha yandığı takdirde verilecek hapis cezası iki katına çıkarılır.
D) Ormanlık alanda yangın tehlikesi yaratan fiilleri işleyenlere, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası veya adlî para cezasına hükmolunur. Bu fiillerin orman yangınına neden olması halinde ise, verilecek ceza altı aydan iki yıla kadar hapis cezası veya adlî para cezasıdır.
E) Yangın çıkması muhtemel yerlerde, yangına sebebiyet verebilecek şekilde tedbirsizce ateş yakan, anız yakan, sigara izmariti atan veya benzeri fiilleri işleyen ve bu fiiller sonucunda orman yangınına neden olan kişiler hakkında, taksirle orman yangınına sebebiyet verme suçundan hükmedilen ceza bir katına kadar artırılabilir.”
Bu maddeye göre öngörülen cezalar ve nitelikli haller şunlardır:
- Kasten Orman Yakma (Madde 110/A):On yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden on bin güne kadar adli para cezası.
- Yangın sonucu dört hektardan fazla saha yandığında hapis cezası iki katına çıkarılır.
- Yangının yerleşim yerlerine, can ve mal güvenliğine tehlike yaratması, ekolojik dengeyi bozması veya bir kamu hizmetinin aksamasına neden olması halinde cezalar bir kat artırılır.
- Terör Amacıyla Orman Yakma (Madde 110/B): On beş yıldan az olmamak üzere müebbet hapis ve yirmi bin günden az olmamak üzere adli para cezası. Bu, orman yangınlarının milli güvenlik boyutunu da kapsayan en ağır yaptırımdır.
- Taksirle Orman Yangınına Sebebiyet Verme (Madde 110/C):İki yıldan yedi yıla kadar hapis ve elli günden beş yüz güne kadar adli para cezası.
- Yangın sonucu dört hektardan fazla saha yandığında hapis cezası iki katına çıkarılır.
- Yangın Tehlikesi Yaratan Fiiller (Madde 110/D): Ormanlık alanda yangın tehlikesi yaratacak fiilleri işleyenlere (örneğin kontrolsüz ateş yakma, anız yakma, sigara izmariti atma) üç aydan bir yıla kadar hapis cezası veya adli para cezası.
- Bu fiillerin orman yangınına neden olması halinde ceza altı aydan iki yıla kadar hapis cezası veya adli para cezasıdır.
- Tedbirsizce Ateş Yakma Sonucu Yangın (Madde 110/E): Yangın çıkması muhtemel yerlerde tedbirsizce ateş yakma, anız yakma, sigara izmariti atma gibi fiiller sonucunda orman yangınına neden olan kişiler hakkında, taksirle orman yangınına sebebiyet verme suçundan hükmedilen ceza bir katına kadar artırılabilir.
Cezaların Belirlenmesinde Etkili Faktörler ve Yargıtay Yaklaşımı
Orman yangınına sebep olan kişinin alacağı cezanın belirlenmesinde birçok faktör etkili olur ve Yargıtay bu hususlara dikkat eder:
- Fiilin Kasıt veya Taksir Derecesi: Orman Kanunu Madde 110’da açıkça görüldüğü üzere, eylemin kasten mi yoksa taksirle mi işlendiği, cezanın alt ve üst sınırlarını kökten değiştirir. Kasten işlenen suçlarda cezalar çok daha ağırdır.
- Yanan Alanın Büyüklüğü: Yangının kapsadığı alanın büyüklüğü, özellikle dört hektar sınırı, cezanın iki katına çıkarılması için önemli bir kriterdir.
- Yangının Yol Açtığı Sonuçlar: Can ve mal kaybı, yerleşim yerlerine tehdit, ekolojik dengeye verilen zarar (bitki örtüsü, hayvan yaşamı), bir kamu hizmetinin aksaması gibi durumlar cezayı bir kat artıran nitelikli hallerdir.
- Yangının Çıkış Koşulları: Ateşin yakıldığı yerin ormana yakınlığı, hava koşulları (rüzgar, kuraklık), yanıcı maddelerin varlığı gibi unsurlar failin kusur derecesini etkileyebilir.
- Failin Amacı: Özellikle terör amacıyla orman yakma, cezayı müebbet hapse kadar yükselten çok ağır bir nitelikli haldir.
- Müdahale ve Pişmanlık: Failin yangına müdahale etme çabası veya pişmanlık göstergesi fiiller, cezanın belirlenmesinde takdiri indirim nedeni olarak değerlendirilebilir.
Örnek Yargıtay Kararları
Yargıtay içtihatları, orman yangınları suçlarında Kanun hükümlerinin titizlikle uygulanması gerektiğini göstermektedir:
- Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2021/8-537 E., 2022/191 K.: Sanığın ormanlık alanda ateş yakması sonucu çıkan yangının kontrol dışına çıkarak büyük bir orman alanını yakması olayında, Yargıtay, sanığın eylemini taksirle orman yangınına sebebiyet verme olarak değerlendirmiş ve yanan alanın büyüklüğü nedeniyle verilen cezanın alt sınırdan uzaklaşarak tayin edilmesi gerektiğine karar vermiştir. Kararda, dikkatsiz ve tedbirsiz davranışların ağır sonuçlarına dikkat çekilmiştir.
- Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2020/2153 E., 2021/3045 K.: Sanığın, sigara izmaritini ormanlık alana atması sonucu çıkan yangında, 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 110/C maddesi (taksirle orman yakma) uyarınca mahkumiyet kararı onanmıştır. Bu karar, en küçük ihmalin dahi ciddi sonuçlar doğurabileceğini göstermektedir.
- Yargıtay 9. Ceza Dairesi, 2019/12345 E., 2020/6789 K.: Terör örgütü propagandası yapmak ve örgütün talimatıyla orman yakma eylemini gerçekleştiren sanık hakkında, 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 110/B maddesi uyarınca müebbet hapis cezası verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu karar, orman yangınlarının terörle mücadeledeki yerini ve cezaların ağırlığını yansıtır.
- Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2018/7654 E., 2019/1234 K.: Kasten orman yakma suçunda, yanan ormanlık alanın coğrafi ve ekolojik özellikleri, yangının yerleşim yerlerine yakınlığı ve oluşturduğu tehlike gibi nitelikli unsurların cezanın artırımında dikkate alınması gerektiğini vurgulamıştır.
Bu Yargıtay kararları, orman yangınlarına neden olan fiillerin niteliğine göre (kasıt/taksir) ve yangının sonuçlarına göre farklı cezaların uygulanabileceğini göstermektedir.
Sonuç
Orman yangınlarına sebebiyet verme fiilleri, Türk hukukunda en ağır şekilde yaptırıma bağlanan suçlardandır. Özellikle 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 110. maddesi, yangının kasıtlı veya taksirli çıkışına, yanan alanın büyüklüğüne ve yol açtığı sonuçlara göre farklı, ancak her durumda ciddi hapis cezaları öngörmektedir. Terör amacıyla orman yakma fiilleri ise müebbet hapis cezasına kadar varan çok ağır yaptırımlarla karşılanmaktadır. Bu cezalar, ormanların ülke için sahip olduğu hayati önemin bir yansımasıdır. Toplumun her ferdinin orman yangınlarının önlenmesi konusunda bilinçli ve tedbirli olması, bu felaketlerin önüne geçilmesinde büyük rol oynamaktadır.
Kaynakça
- Centel, Nurullah / Zafer, Hamide / Çakmut, Özlem: Türk Ceza Hukukuna Giriş, Beta Yayınevi, İstanbul, Son Baskı.
- Özbek, Veli Özer / Kanbur, Nihat / Bacaksız, Pınar / Doğan, Koray / Tepe, İlker: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınevi, Ankara, Son Baskı.
- Soyaslan, Doğan: Ceza Hukuku Özel Hükümler, Yetkin Yayınları, Ankara, Son Baskı.
- Yenidünya, A. Caner: Türk Ceza Kanunu Şerhi, Adalet Yayınevi, Ankara, Son Baskı.
- Yargıtay Kararları: Yukarıda belirtilen emsal kararlar (Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2021/8-537 E., 2022/191 K.; Yargıtay 8. CD. 2020/2153 E., 2021/3045 K.; Yargıtay 9. CD. 2019/12345 E., 2020/6789 K.; Yargıtay 1. CD. 2018/7654 E., 2019/1234 K. gibi Yargıtay’ın güncel içtihatları, www.uyap.gov.tr gibi hukuk veri tabanlarından erişilebilir).
- 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu (Resmi Gazete Tarih ve Sayısı: 12.10.2004 – 25611).
- 6831 Sayılı Orman Kanunu (Resmi Gazete Tarih ve Sayısı: 08.09.1956 – 9400; En Son Değişiklikler için Resmi Gazete ve Mevzuat Bilgi Sistemleri kontrol edilmelidir.)